Καμιά λέξη δεν ήταν ποτέ τόσο αποτελεσματική
όσο μια σωστά προγραμματισμένη παύση.
--- Μαρκ Τουέιν (Mark Twain)
Εισαγωγή
Ο σκοπός του βιβλίου
Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να μας βοηθήσει να δούμε τα σημεία στίξης από μια άλλη οπτική γωνία. Μέχρι σήμερα, τα αντιμετωπίζαμε σαν ενοχλητικά και υποχρεωτικά σημαδάκια μέσα στο γραπτό λόγο: Τα βλέπαμε ανεξάρτητα από τις λέξεις, τις φράσεις, τις προτάσεις και τις περιόδους.
Κι όμως. Τα σημεία στίξης αποτελούν μέρος του λόγου μας (προφορικού και γραπτού), γιατί συμβολίζουν τις παύσεις, τις σιωπές μας…
Πρόκειται για τις παύσεις που διαμορφώνουν --σε μεγάλο βαθμό-- το ύφος των κειμένων μας.
Πρέπει, βέβαια, να παραδεχτούμε ότι κάθε είδους κείμενο (άρθρο, δοκίμιο, πραγματεία, διήγημα κτλ) θέτει περιορισμούς. Ακόμη κι έτσι όμως, ο συγγραφέας έχει τη δυνατότητα να προβάλλει το προσωπικό του ύφος.
Ιεραρχικό σύστημα παύσεων
Και τούτο θα το πετύχει όχι μόνο με την επιλογή του λεξιλογίου, την πλοκή και τη σύνταξη, αλλά και με το πώς θα καθορίσει το μήκος των περιόδων και τις παύσεις που θα επιλέξει.
Αυτό σημαίνει ότι τα σημεία στίξης δεν αποτελούν "διακοσμητικά" ή "συνοδευτικά" στοιχεία του γραπτού λόγου. Απεναντίας! Συνθέτουν ένα ιεραρχικό σύστημα παύσεων διαφορετικής διάρκειας, που μας επιτρέπει να ηλεκτρίσουμε τα διαστήματα της σιωπής ανάμεσα στις φράσεις, στις προτάσεις και στις περιόδους των κειμένων μας.
Αυτή είναι η καινούργια οπτική γωνία από την οποία μπορούμε να δούμε τα σημεία στίξης. Δεν υπάρχει λόγος να τα φοβόμαστε!
Αν τα αντιμετωπίσουμε σαν σύμβολα παύσης διαφορετικής διάρκειας, θα ανακαλύψουμε ότι η δυναμική τους είναι συνυφασμένη με τη σημασία που αποκτούν οι λέξεις μας μέσα στην πρόταση, οι προτάσεις μας μέσα στην περίοδο, οι περίοδοι μέσα στην παράγραφο, και οι παράγραφοι μέσα στο κείμενο.
Η δυναμική των παύσεων
Με τη δυναμική των παύσεων, θα ανακαλύψουμε ότι έχουμε στη διάθεσή μας εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να εστιάσουμε την προσοχή του αναγνώστη στις λέξεις και τις προτάσεις που εμείς θέλουμε.
Το βιβλίο αυτό αποτελείται από δύο μέρη. Στο Πρώτο Μέρος, παρουσιάζονται τα σημεία στίξης ως σκηνοθετικά εργαλεία και ιεραρχούνται με βάση τη θέση τους στην περίοδο, τον αριθμό τους και τη διάρκεια της παύσης που συμβολίζουν.
Στο Δεύτερο Μέρος, τα σημεία στίξης παρουσιάζονται σε χωριστά κεφάλαια. Κάθε κεφάλαιο περιέχει τρεις ενότητες:
• Τις λειτουργίες κάθε σημείου στίξης.
• Τι πρέπει να προσέχουμε, και
• Τις τυπογραφικές συμβάσεις για κάθε σημείο στίξης.
• Πριν και μετά τους συνδέσμους "και", "δηλαδή", "λοιπόν".
• Στις αναφορικές και τις μετοχικές προτάσεις κτλ.
Για να γίνει μάλιστα ακόμη πιο εύκολη η κατανόηση αυτού του… ιδιόρρυθμου σημείου στίξης, κρίναμε ότι είναι χρήσιμη η υιοθέτηση της άποψης ότι --για καθαρά διδακτικούς σκοπούς-- το κόμμα μπορεί να διαιρεθεί σε σειριακό και οριοθετικό.
Ο λόγος είναι απλός: Αφού το κόμμα χωρίζει φράσεις και προτάσεις που άλλοτε είναι συντακτικά ισοδύναμες και άλλοτε όχι, μπορούμε να δεχτούμε ότι επιτελεί δύο διαφορετικές λειτουργίες.
Το κόμμα
Επειδή όμως το κόμμα αποτελεί το σημείο στίξης που προβληματίζει περισσότερο από όλα τα άλλα, το κεφάλαιο που αναφέρεται σ’ αυτό έχει μεγαλύτερη έκταση.
Στόχος ήταν να καλυφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες περιπτώσεις σχετικά με την τοποθέτηση του κόμματος:
