Οι αντωνυμίες

Ερωτηματικές αντωνυμίες




• Τι; (είναι άκλιτο).
• Ποιος; ποια; ποιο; (κλίνεται όπως το επίθετο "παλιός").
• Πόσος; πόση; πόσο; (κλίνεται όπως το επίθετο "μαύρος").
• Τίνος;

Με τις ερωτηματικές αντωνυμίες διατυπώνουμε ερωτήσεις με σκοπό να μάθουμε κάτι. Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να απευθύνονται στον εαυτό μας ή τον συνομιλητή μας.

Ανεξάρτητα όμως από τον αποδέκτη των ερωτήσεων, βασική προϋπόθεση είναι η ύπαρξη κάποιων δεδομένων· κάποιων στοιχείων που θεωρούνται ήδη γνωστά από μας και τον συνομιλητή μας.

Αν, για παράδειγμα, ρωτήσουμε: "Ποιος μπέρδεψε τις σημειώσεις μου;", θεωρούμε ως δεδομένο ότι οι σημειώσεις δεν μπερδεύτηκαν μόνες τους και ότι κάποιο πρόσωπο-δράστης συμμετείχε στη δραστηριότητα που συμβολίζει το ρήμα. Αυτό το πρόσωπο ζητάμε να μάθουμε με την ερώτησή μας.
Παραδείγματα


•   Ποιον αγαπάς πιο πολύ; Τον μπαμπά ή τη μαμά;
•   Ποιος έστειλε το γράμμα;
•   Από ποιον είναι το γράμμα;
•   Τίνος είναι αυτό το βιβλίο; Εδώ, ζητάμε να μάθουμε τον κάτοχο του βιβλίου.
•   Με ποιον ήρθες;
•   Τι σημαίνει δημοκρατία;
•   Πόσοι ήρθαν στο πάρτι σου;

Αόριστες αντωνυμίες




•  Άλλος, άλλη, άλλο.
•  (Ο, η, το) δείνα, (ο, η, το) τάδε.
•  Ένας, μία (μια), ένα.
•  Κάθε (είναι άκλιτο. Με άρθρο ή χωρίς άρθρο).
•  Καθένας, καθεμιά, καθένα.
•  Καθετί (είναι άκλιτο ουδέτερο με άρθρο ή χωρίς άρθρο).
•  Κάμποσος, κάμποση, κάμποσο (κλίνεται όπως το επίθετο όμορφος).
•  Κανένας (κανείς), καμία (καμιά), κανένα.
•  Κάποιος, κάποια, κάποιο (κλίνονται όπως το επίθετο πλούσιος).
•  Κάποιος, κάποια, κάποιο (στον ενικό και στον πληθυντικό).
•  Κάτι, κατιτί (είναι άκλιτα).
•  Μερικοί, μερικές, μερικά (κλίνεται μόνο στον πληθυντικό).
•  Τίποτε (τίποτα). Είναι άκλιτο.
•   Αν με ζητήσεις κανείς, να πείτε πως θα επιστρέψω σύντομα.
•   Πέρασε καμιά μέρα από το σπίτι.

Αν όμως η φράση περιέχει άρνηση, τότε σημαίνουν: "ούτε ένας".

•   Δεν τον είδε κανείς (ούτε ένας).
•   Αν δεν πήρε κανείς το πορτοφόλι, θα βρεθεί.
•   - Ποιος ήταν στο τηλέφωνο;
     -Κάποιος…

•  Κάποιος, κάποια, κάποιο (κλίνονται όπως το επίθετο "πλούσιος").
•  Μερικοί, μερικές, μερικά (κλίνεται μόνο στον πληθυντικό).
•  Κάτι, κατιτί. Είναι άκλιτα.
•  Τίποτε (τίποτα). Είναι άκλιτο.
Θυμάστε την περιπέτεια του Οδυσσέα στο νησί των κυκλώπων; Όταν ο Πολύφημος τον ρώτησε ποιο είναι το όνομά του, εκείνος απάντησε "ούτις", δηλαδή κανένας.

Το τέχνασμα του Οδυσσέα βοήθησε τον ίδιο και τους συντρόφους του να απομακρυνθούν γρήγορα από το νησί των μονόφθαλμων γιγάντων.

Την ίδια τεχνική χρησιμοποιούμε και σήμερα (ίσως με λιγότερη κομψότητα και εφευρετικότητα), όταν δεν θέλουμε να δώσουμε μια σαφή απάντηση ή αν δεν τη γνωρίζουμε.

Οι αντωνυμίες "κανείς", "καμιά", "κανένα" έχουν δύο σημασίες:
Αν βρίσκονται σε φράση που δεν περιέχει άρνηση, σημαίνουν "κάποιος", "κάποια", "κάποιο".

Οι δύο σημασίες της αντωνυμίας "τίποτα"



1. Σημαίνει "κάτι":
•   Πες μας τίποτα…
•   Θέλεις να φας τίποτα;

2. Σημαίνει "τίποτα":
•   Δεν ξέρω τίποτα.

Οι σημασίες της αντωνυμίας "άλλος"



1. Στον ενικό ή στον πληθυντικό, χωρίς άρθρο, και απόλυτο αριθμητικό σημαίνει "επιπλέον":
•  Πέρασαν άλλα τέσσερα χρόνια.
•  Περιμένουμε άλλους δύο για να φτιάξουμε πεντάδα.

2. Στον πληθυντικό, με άρθρο, με ή χωρίς απόλυτο αριθμητικό σημαίνει "οι υπόλοιποι":
•   Μόνο εμείς μείναμε. Οι άλλοι δύο έφυγαν.

3. Στον ενικό ή στον πληθυντικό με άρθρο σημαίνει "ο διαφορετικός", αυτός που δεν είναι σαν εμάς, που δεν έχει τις ίδιες αντιλήψεις μ’ εμάς, "ο ξένος":
• "Απορρίπτοντας τον άλλον για το ένα ή το ένα άλλο χαρακτηριστικό του, η ξενοφοβία θέτει σε κίνηση μια δυναμική η οποία φτάνει ακόμα και να αρνείται την ανθρωπιά του άλλου, χαρακτηρίζοντάς τον μη ανθρώπινο, επειδή είναι διαφορετικός από μας". Αλέν Τουρέν
4. Στον ενικό ή στον πληθυντικό χωρίς άρθρο σημαίνει "διαφορετικός", "όχι αυτός στον οποίο αναφερόμαστε:
Άλλος έγραψε το σημείωμα, όχι ο Γιώργος

5. Στον ενικό, με άρθρο, μαζί με ουσιαστικό σημαίνει "άγνωστος", "παράλληλος", (αυτός που εξελισσόταν παράλληλα):
• Ο άλλος εμφύλιος

6. Στον ενικό, αλλά κυρίως στον πληθυντικό, χωρίς άρθρο σημαίνει "κάποιος", "κάποιοι":
• Άλλοι τους επευφημούσαν και άλλοι τους αποδοκίμαζαν.
7. Στον ενικό με άρθρο + ουσιαστικό που δηλώνει χρόνο σημαίνει "επόμενος".
Την άλλη εβδομάδα

8. Η φράση "κάθε άλλο παρά" δηλώνει εντονότατη αντίθεση
• Το περιβάλλον των χαμηλών επιτοκίων είναι κάθε άλλο παρά ιδανικό.
M
M