Τα ρήματα

Η πραγματικότητα, τα γεγονότα
και η αφήγηση




Τα γεγονότα --δηλαδή οι δραστηριότητες και οι οντότητες που μετέχουν σ’ αυτές-- αποτελούν βασικά συστατικά για την οργάνωση της σκέψης μας και των προτάσεων που διατυπώνουμε.

Χρειάζεται όμως να κάνουμε μια σημαντική διευκρίνιση. Η πραγματικότητα δεν χωρίζεται μόνη της σε γεγονότα, σε οντότητες και σε δραστηριότητες!

Τα γεγονότα αποτελούν συστατικά στοιχεία της δικής μας αντίληψης για τον κόσμο, και εκφράζουν την ανάγκη να βάλουμε σε τάξη τις εμπειρίες μας απ’ αυτόν.
Βάζοντας όμως σε τάξη τις εμπειρίες μας, παρουσιάζουμε μια σειρά από γεγονότα που εξελίσσονται στον χώρο και τον χρόνο· μια σειρά που έχει αρχή, μέση και τέλος.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και όταν αφηγούμαστε μια ιστορία πραγματική ή φανταστική. Αν θέλετε μάλιστα, μπορείτε να παρομοιάσετε κάθε πρόταση που διατυπώνετε με μια μικρή αφήγηση, με ένα θεατρικό έργο, ή με μια κινηματογραφική ταινία.

Σε κάθε αφήγηση παρουσιάζονται δραστηριότητες ή καταστάσεις στις οποίες μετέχουν ορισμένα πρόσωπα-πρωταγωνιστές: Κάποια απ’ αυτά κάνουν  μια πράξη· κάποια άλλα γίνονται αποδέκτες της, και ευεργετούνται ή πάσχουν εξαιτίας της.

Η αντίληψη του χρόνου




Με την ιδέα του χρόνου εξοικειωνόμαστε από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Παρ’ όλο που έχουμε ακόμη πίσω μας πολύ μικρό παρελθόν –και ενώ μας περιμένει ένα απέραντο μέλλον– προτιμάμε να ζούμε στο παρόν και να βιώνουμε τις στιγμές: Αυτή είναι η παιδική ηλικία.

Αργότερα, μας χαρίζουν το πρώτο ρολόι –για να βλέπουμε την ώρα, λένε. Έτσι, αρχίζουμε να μετράμε τον χρόνο. Μαθαίνουμε τις ημέρες και τους μήνες· τους χειμώνες και τα καλοκαίρια. Δίνουμε τα πρώτα μας ραντεβού στις 5 ή στις 11 η ώρα…

Ο χρόνος είναι πανταχού παρών! Σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Αν όμως μας ρωτήσουν τι είναι χρόνος, απάντηση δεν έχουμε. Στεκόμαστε αμήχανοι. Νιώθουμε ότι ξαφνικά όλα αδειάζουν.
Δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε αυτή την έννοια. Και ο λόγος είναι απελπιστικά απλός: Ο χρόνος συνυφαίνεται με κάθε μας εμπειρία, με ό, τι βλέπουμε, με ό, τι ακούμε, με ό, τι αισθανόμαστε.

Τότε συνειδητοποιούμε ότι ο χρόνος ταυτίζεται με την ίδια μας την ύπαρξη. Πώς λοιπόν να τον απομονώσουμε από αυτό που είμαστε και να τον ορίσουμε;

Ο ορισμός μπορεί να είναι δύσκολος. Αλλά η αίσθηση που έχουμε για τον χρόνο εκφράζεται στη γλώσσα μας μέσα από δύο μεταφορές που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο:

Ο χρόνος ως κίνηση



1.   Η ώρα πέρασε ευχάριστα.
2.   Η ώρα δεν περνάει με τίποτα!
3.   Ο χρόνος κυλούσε αργά.
4.   Κάνε κάτι να περάσει η ώρα σου.
5.   Ήρθε η ώρα να φύγεις.
6.   Πέρασε ένας μήνας.
7.   Πέρασαν τα χρόνια.
8.   Πλησιάζει ο χειμώνας.
9.   Ο αιώνας που θα έρθει θα είναι καλύτερος.
10. Ήρθαν τα Χριστούγεννα κι η Πρωτοχρονιά.

Στις προτάσεις αυτές, ο χρόνος φαίνεται να κινείται: Να έρχεται (από το μέλλον), να περνά (από το παρόν) και να φεύγει (προς το παρελθόν). Ο άνθρωπος που διατυπώνει αυτές τις προτάσεις μοιάζει με έναν παρατηρητή που τοποθετεί τον εαυτό του στο παρόν.

Η θέση του στο παρόν είναι το σημείο αναφοράς για τον χρόνο που έρχεται και φεύγει (σχήμα 1α).

Ο χρόνος ως τόπος ή προορισμός



Εδώ, το σκηνικό αλλάζει. Ο άνθρωπος που διατυπώνει αυτές τις προτάσεις έχει την αίσθηση ότι κινείται, ενώ ο χρόνος μοιάζει με ένα τόπο στον οποίο φτάνει  ή με μια διαδρομή που διανύει μέσα σ’ αυτόν.

Για να έχετε και εδώ σαφέστερη εικόνα, θυμηθείτε μια εκδρομή με αυτοκίνητο ή με μηχανάκι. Εσείς (ως παρατηρητής) κινείσθε, ενώ ο Ιούνιος, τα Χριστούγεννα, το καλοκαίρι, το Πάσχα κτλ. αποτελούν τον "προορισμό" σας (σχήμα 1β).

1.   Μπαίνουμε στον Ιούνιο.
2.   Φτάνουμε στα Χριστούγεννα.
3.   Φτάσαμε ήδη στο καλοκαίρι.
4.   Είμαστε κοντά στο Πάσχα.
5.   Είναι δύσκολο να ταξιδέψουμε στον χρόνο.
6.   Διανύουμε την περίοδο των διακοπών.
7.   Βρισκόμαστε στα μέσα της άνοιξης.
8.   Πλησιάζουμε στα Χριστούγεννα.
M
M