Το Υποκείμενο και το Θέμα


Το Θέμα σε ευρύτερα κείμενα


Παρ' όλο που το Υποκείμενο και το Θέμα φαίνεται να έχουν κοινή πορεία, πολλές φορές αποκλίνουν.

Το Υποκείμενο αφορά την πρόταση: είναι συντακτικός ρόλος που αποδίδεται σε μια φράση στο πλαίσιο της πρότασης.

Το Θέμα, από την άλλη, είναι φαινόμενο που αφορά ευρύτερα κείμενα: κείμενα που υπερβαίνουν τη μία πρόταση. Σ' αυτά τα κείμενα, μια οντότητα (αλλά και μια δραστηριότητα ή μια σχέση) διατυπώνεται ως Θέμα. Στην πρόταση ή στις προτάσεις που ακολουθούν, το Θέμα αυτό κυριαρχεί --ακόμη και αν δεν αναφέρεται συνεχώς.

Στην πορεία του κειμένου --πολύ συχνά-- εμφανίζεται ένα νέο Θέμα το οποίο --στο πλαίσιο του ίδιου κειμένου-- λειτουργεί ως υπο-θέμα (ή ως υποστηρικτικό θέμα).

Έτσι, το κείμενο οργανώνεται με μια διαδοχή διατεταγμένων υπο-θεμάτων, καθένα από τα οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη του βασικού θέματος. 

Κείμενο 3



Αστεροειδής-γίγας θα περάσει κοντά από τη Γη
τα ξημερώματα της Τετάρτης


1. #Α.  Σχεδόν αόρατος για τα οπτικά τηλεσκόπια, αφού είναι πιο μαύρος από κάρβουνο, ένας αστεροειδής διαμέτρου 400 μέτρων θα βρεθεί τα ξημερώματα της Τετάρτης πιο κοντά στη Γη από ό,τι η ίδια η Σελήνη. #Β. Ο διαστημικός βράχος, με την ονομασία 2005 YU55,  θα περάσει σε απόσταση 324.600 χιλιομέτρων στη 01.28 ώρα Ελλάδας στις 8 Νοεμβρίου.

2. #Α. Η απόσταση αν και ακούγεται μεγάλη είναι λίγο μικρότερη από τη μέση απόσταση Γης-Σελήνης που αγγίζει τα 385.000 χιλιόμετρα. #Β. Η σελήνη μάλιστα θα βρεθεί ακόμα πιο κοντά στον αστεροειδή, σε απόσταση περίπου 241.000 χιλιομέτρων.

3. #Α. “Είμαστε 100% σίγουροι ότι δεν <<αποτελεί απειλή” διαβεβαίωσε ο Ντον Γιόμανς, επικεφαλής του προγράμματος NEO της NASA, το οποίο παρακολουθεί τους διαστημικούς βράχους που θα μπορούσαν δυνητικά να χτυπήσουν τη Γη. #Β. Εξάλλου σημειώνεται ότι <<σώματα αυτού του μεγέθους εκτιμάται ότι προσκρούουν στη Γη κάθε 100.000 χρόνια.
4. #Α. “Η βαρυτική επίδραση του αστεροειδή δεν θα έχει μετρήσιμες συνέπειες για οτιδήποτε εδώ στη Γη, συμπεριλαμβανομένης της παλίρροιας και των τεκτονικών πλακών” διαβεβαίωσε η NASA. #Β. Αν πάντως έπεφτε στην ξηρά, υπολογίζει η NASA, ο 2005 YU55 θα δημιουργούσε κρατήρα με διάμετρο 6,4 χιλιόμετρα και βάθος πάνω από 500 μέτρα.

5. #Α. Πάντως ο 2005 YU55 παρακολουθείται από την ανακάλυψή του το 2005. #Β. << Είναι ένα σχεδόν σφαιρικό σώμα που περιστρέφεται αργά και είναι πιο μαύρο από το κάρβουνο στα ορατά μήκη κύματος. #Γ. Οι αστρονόμοι <<τον κατατάσσουν στους αστεροειδείς κατηγορίας C, οι οποίοι περιέχουν άνθρακα σε υψηλές αναλογίες, πιθανώς και νερό.

6. #Α. Ο Ντον Γιόμανς δήλωσε ότι ένα σώμα <<αυτής της κατηγορίας θα μπορούσε να είναι ο προορισμός της πρώτης επανδρωμένης αποστολής σε αστεροειδή, την οποία εξήγγειλε η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα ως στόχο για την ερχόμενη δεκαετία. #Β. Η NASA ετοιμάζεται τώρα να μελετήσει <<τον 2005 YU55 με τα ραδιοτηλεσκόπια του Γκόλντστοουν στην Καλιφόρνια και του Αρεσίμπο στο Πουέρτο Ρίκο. #Γ. <<Εξάλλου πρόκειται για μεγάλη ευκαιρία των αστρονόμων να μελετήσουν ένα τέτοιο σώμα, καθώς, η τελευταία φορά που πλησίασε τόσο κοντά στη Γη ένα σώμα αυτού του μεγέθους ήταν το 1976, και η επόμενη θα έρθει το 2028.

tvxs.gr, 7/11/2011
Το γεγονός ότι το συντακτικό Υποκείμενο μιας περιόδου δεν ταυτίζεται πάντα με το Θέμα επιβεβαιώνεται από τις παραγράφους 3 και 6, στις οποίες "ο Ντον Γιόμανς" αποτελεί Υποκείμενο, αλλά όχι βασικό θέμα ή υπο-θέμα.

Βασικό θέμα του κειμένου είναι ο "αστεροειδής 2005 YU55". Τα ανεστραμμένα βέλη (<<) συμβολίζουν τη σύνδεση των προτάσεων με το βασικό θέμα. Για το ίδιο λόγο γράφονται με έντονα γράμματα η δεικτική αντωνυμία (<<αυτού) στην 3#Β και ο αδύνατος τύπος της προσωπικής αντωνυμίας (<<τον) στην 5#Γ.

Προσέξτε τις παραγράφους 2 και 3. Παρ' όλο που το βασικό θέμα ("ο αστεροειδής 2005 YU55") δεν αναφέρεται, η "απόσταση" από τη Γη και η "απόσταση" από τη Σελήνη σχετίζονατι άμεσα με αυτό.

Δεν ταυτίζεται πάντα το Υποκείμενο
με το Θέμα




Το κείμενο 3 αποτελείται από 6 παραγράφους (οι αριθμοί με τα έντονα γράμματα) και 14 περιόδους. Οι περίοδοι, σε κάθε παράγραφο, αριθμούνται με κεφαλαία γράμματα του αλφαβήτου, συνοδευόμενα από το σύμβολο #.

Ο δυναμικός χαρακτήρας
του Θέματος




Αυτό που τελικά ονομάζουμε θέμα, το οποίο ταυτίζουμε με τη "γνωστή πληροφορία", δεν αποτελεί μια στατική κατασκευή.

Το θέμα διαμορφώνει μιαν επικράτεια, στο πλαίσιο της οποίας αποκτούν ξεχωριστή σημασία και συγκεκριμένο ρόλο οι οντότητες, οι δραστηριότητες, και οι καταστάσεις που περιλαμβάνονται στο κείμενο.

Από αυτή την άποψη, το θέμα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς (πλαίσιο αναφοράς). Για παράδειγμα η φράση "μεγάλη ευκαιρία των αστρονόμων να μελετήσουν ένα τέτοιο σώμα" στην 6#Γ, στο πλαίσιο του θέματος "αστεροειδής 2005 YU55", επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο αστεροειδής αυτός θα εμφανιστεί ξανά το 2028!
Ακόμη ένα παράδειγμα. Η φράση "η NASA" είναι γνωστή σε όλους σχεδόν. Το γεγονός όμως ότι εμπλέκεται στη μελέτη του "αστεροειδή 2005 YU55" αποκαλύπτει αφενός μια νέα δραστηριότητά της, και αφετέρου τη σπουδαιότητά του "2005 YU55".
Ένα τυπογραφικό λάθος όμως στην εφημερίδα φέρνει τον Μήτσο στο σπίτι του Αντώνη.

Παρακολουθήστε ένα απόσπασμα από τη συνομιλία τους.
…
--- Μήτσος: Λοιπόν, αξίζει να την εμπιστευτώ;
--- Αντώνης: Είναι να το συζητάς; Διαμάντι παίρνεις!
--- Μήτσος: Κι εγώ αυτό ψάχνω…
--- Αντώνης: Βέβαια, χρειάζεται πότε πότε το... λαδάκι της.
--- Μήτσος: (έκπληκτος): Το ποιο;
--- Αντώνης: Να, βρε αδερφέ, χρειάζεται να τη φροντίζεις και λίγο…
--- Μήτσος (βέβαιος για τον εαυτό του): Όσο γι’ αυτό, να μείνεις ήσυχος.
--- Αντώνης: Ε, καμιά φορά, αν δεν τραβάει, χρειάζεται και την καρπαζιά της.
--- Μήτσος (με συνωμοτικό ύφος): Εδώ που τα λέμε, μερικές φορές, όλα χρειάζονται…
--- Αντώνης: Έτσι πρέπει --αλλά με μέτρο. Τις προάλλες, είχε έρθει ένας τύπος να τη δοκιμάσει, και την τρέλανε στις κλωτσιές!
--- Μήτσος (εξοργισμένος): Ήρθε να τη δοκιμάσει…!
--- Αντώνης: Καλά, τι νομίζεις; Χωρίς δοκιμή θα την έπαιρνε;
--- Μήτσος (έτοιμος για εγκεφαλικό): Καταλαβαίνεις τι μου λες; Θεέ μου, πού έπεσα…
Ο Αντώνης και ο Μήτσος συζητούν έχοντας στον νου τους διαφορετικό θέμα:
Ο πρώτος τη “ραπτομηχανή”, ο δεύτερος τη “νύφη”.

Ο Αντώνης ερμηνεύει τις προτάσεις του Μήτσου στο πλαίσιο του δικού του θέματος: της "ραπτομηχανής". Ο Μήτσος ερμηνεύει τις προτάσεις του Αντώνη στο πλαίσιο του δικού του θέματος: της "νύφης".

Η κωμική σύγκρουση δεν θα αργήσει...
Κωμωδία με παρεξηγήσεις


Η παρεξήγηση είναι από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της κωμωδίας ανά τους αιώνες. Και οι παλιές καλές κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου δεν αποτελούν εξαίρεση. Το κωμικό αποτέλεσμα προκύπτει από την αδυναμία των συνομιλητών να συνεννοηθούν: Καθένας από αυτούς αναφέρεται σε διαφορετικό θέμα.

Ο Αντώνης έχει μια παλιά ραπτομηχανή που θέλει να την ξεφορτωθεί. Θέλει όμως και να οικονομήσει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα. Βάζει λοιπόν μια αγγελία στις εφημερίδες.

Ο Μήτσος (χασάπης το επάγγελμα) δεν πιστεύει σε αγάπες, έρωτες και τα παρόμοια. Αναζητεί λοιπόν στις στήλες των συνοικεσίων “νύφη από σπίτι”.
M
M