Ταξινόμηση των επιρρημάτων

Τοπικά επιρρήματα

Τα τοπικά επιρρήματα προσδιορίζουν μια δραστηριότητα ή μια κατάσταση (δηλαδή ένα ρήμα) τοποθετώντας την στον χώρο και προσανατολίζοντάς την μέσα σ’ αυτόν.

αλλού
ανάμεσα
αναμεταξύ
ανατολικά
αντίπερα
απέναντι
αριστερά
αυτού (= εκεί)
βόρεια
άκρη-άκρη
γύρω
δεξιά
δίπλα
δυτικά
εδώ
εκεί
εκεί που
εκτός
εμπρός
μπρος
εντός

έξω
κάπου
καταγής
κάτω
κοντά
μακριά
μέσα
μεταξύ
μπροστά
νότια
νοτιοδυτικά
ολόγυρα
όπου
οπουδήποτε
παντού
πάνω
πέρα
πίσω
πλάι
πουθενά
χαμηλά
ψηλά

Χρονικά επιρρήματα

Τα χρονικά επιρρήματα προσδιορίζουν μια δραστηριότητα ή μια κατάσταση (δηλαδή ένα ρήμα) τοποθετώντας την στον άξονα του χρόνου.

άλλοτε
αδιάκοπα
ακόμη (ακόμα)
αμέσως - άμεσα
αργά
αιωνίως
γρήγορα
ακριβώς
διαρκώς
έγκαιρα - εγκαίρως
έπειτα
ευθύς (= μόλις)
ήδη
ακαριαία - ακαριαίως
ακατάπαυστα
κάποτε
ακολούθως
κάπου
κατόπιν
κιόλας
μόλις
νωρίς
ξανά
όποτε

οποτεδήποτε
πάλι
πέρυσι
πια
ποτέ
πότε-πότε
πριν
προχτές
πρώτα
πρωτύτερα
σήμερα
σπανίως - σπάνια
συνάμα
συνήθως
συχνά
ταυτόχρονα - ταυτοχρόνως
τότε
αδιαλείπτως
τότε που
του χρόνου
τώρα
ύστερα
φέτος
χθες

Ποσοτικά επιρρήματα

Με τα ποσοτικά επιρρήματα διαβαθμίζουμε την ποσότητα ή την ποιότητα.

ακριβά
αρκετά
διόλου
εντελώς
εξίσου
καθόλου
κάμποσο
κομμάτι
λιγάκι
λίγο
λιγότερο
μάλλον
μόλις
μόνο
ολότελα

ολωσδιόλου
όσο
οσοδήποτε
παντελώς
πάνω κάτω
πάνω κάτω
περίπου
περισσότερο
πιο
πλήρως
πολύ
σχεδόν
τελείως
τόσο
τουλάχιστο(ν)

Τροπικά επιρρήματα

Τα τροπικά επιρρήματα δηλώνουν τρόπο με τον οποίο εκτυλίσσεται μια δραστηριότητα.

έτσι
ευθέως
ευθέως (= ειλικρινά)
ευχάριστα - ευχαρίστως
καθέτως
κακώς
καλά - καλώς
λιανικώς
μαζί
μάταια
μόνο
πάντως
πλάγια - πλαγίως
σιγά
τελείως - τέλεια
χώρια
χωριστά
αγενώς
αγέρωχα
αγόγγυστα

άγρια - αγρίως
αδιάκριτα - αδιακρίτως
αδιαμαρτύρητα
αδιάφορα
άδικα - αδίκως
αεροστεγώς
αίφνης
ξαφνικά
ακραιφνώς
άκριτα
αλλιώς
απλώς - απλά
ασυστόλως - ασύστολα
διαρκώς
ειλικρινά - ειλικρινώς
έκτατα - εκτάκτως
ενστικτωδώς

Βεβαιωτικά, πιθανολογικά,
αρνητικά επιρρήματα

Με τα επιρρήματα μπορούμε να διαβαθμίσουμε τη βεβαιότητά μας για ένα γεγονός ή μια γνώμη. Έτσι, μπορούμε να κινηθούμε ανάμεσα στην πλήρη βεβαιότητα και την ελάχιστη πιθανότητα. Επιπλέον, μπορούμε να εκφράσουμε την αποδοχή και την άρνησή μας.

Βεβαίωση

βέβαια
βεβαίως
μάλιστα
ναι
οπωσδήποτε
πραγματικά
σίγουρα

Δισταγμός ή πιθανότητα

αληθώς
ενδεχομένως
ίσως
πιθανώς
πιθανόν
άραγε

Άρνηση

δε(ν)
μη(ν)
όχι

Εκτός από τα επιρρήματα, επιρρηματική λειτουργία έχουν και:

1. Ονόματα χωρίς άρθρο, που ακολουθούν ρήματα κίνησης.
•   Πηγαίνω Αθήνα.

2. Ονόματα που δηλώνουν χρόνο, με άρθρο σε πτώση αιτιατική.
•   Την Πέμπτη φεύγουμε για διακοπές.

3. Προθετικές φράσεις που συνοδεύουν ρήματα.
•   Θα συναντηθούμε στο μπαρ.

Μια διευκρίνιση
για τα αναφορικά επιρρήματα

Διαβάζοντας για τις επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις, θα διαπιστώσετε ότι εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει μία επιπλέον κατηγορία επιρρημάτων! Απλώς, τα επιρρήματα αυτά (όπου, οπουδήποτε, όποτε, οποτεδήποτε, καθώς, όπως, όσο, οσοδήποτε) αξιοποιούνται για να εισάγουν ελεύθερες αναφορικές προτάσεις.

Ιδέες για την τάξη

Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να βοηθήσουμε τους μαθητές μας να διαβαθμίσουν
τα επιρρήματα.

Για παράδειγμα, μπορούμε να τους ζητήσουμε να τοποθετήσουν τα τοπικά επιρρήματα στον άξονα των συντεταγμένων (X και Y). Υποθέτουμε ότι στο σημείο μηδέν (0) βρίσκεται ο παρατηρητής. Οπότε, κοντά στο 0 μπορούν να γράψουν
το επίρρρημα "εδώ" ή κάποιο άλλο.

Η συζήτηση θα έχει ενδιαφέρον όταν αρχίσουν τα παιδιά να προβληματίζονται σχετικά με τον τρόπο διαβάθμισης των επιρρημάτων "αλλού" και "κάπου".

Την ίδια πορεία μπορούμε να ακολουθήσουμε και με τα υπόλοιπα επιρρήματα.

Είναι σημαντικό να περιγράψουν οι μαθητές μας την εμπειρία τους στην προσπάθεια να τοποθετήσουν τα επιρρήματα "παντού" και "πουθενά" στον άξονα των συντεταγμένων.

Ζητήστε τους να κινηθούν,
να περπατήσουν. Στόχος μας είναι
να διαμορφώσουν οι ίδιοι την αίσθησή τους για τα επιρρήματα που περιγράφουν.