Προτασιακά επιρρήματα

Με τα προτασιακά επιρρήματα, ο ομιλητής ή ο συγγραφέας προσπαθεί να εκφράσει όχι μόνο την προσωπική του γνώμη, αλλά και τη στάση του απέναντι στην ιδέα που διατυπώνεται στην υπόλοιπη πρόταση.

Και η στάση μπορεί να κυμαίνεται από την πλήρη αποδοχή μέχρι την ειρωνεία και την απόρριψη.

Πολλές φορές μάλιστα ο συγγραφέας προσπαθεί να προκαταλάβει τον αναγνώστη για την ορθότητα των λεγομένων του. Όλα βέβαια εξαρτώνται από το επικοινωνιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο διατυπώνεται η πρόταση (διάγραμμα1).
Παραδείγματα


•   Στη δεκαετία του ’80, πολλοί πίστευαν ότι ήταν δυνατή μια ελληνοτουρκική προσέγγιση. Προφανώς, έκαναν λάθος.

•   Η Τρίτη πλευρά του θέματός μου αφορά την επιστήμη ως μέθοδο για να βρίσκουμε πώς έχουν τα πράγματα. Αυτή η μέθοδος βασίζεται στην αρχή ότι η παρατήρηση αποτελεί τον κριτή για το κατά πόσον κάτι είναι έτσι ή όχι. Όλες οι άλλες πλευρές και τα γνωρίσματα της επιστήμης κατανοούνται αμέσως αν πρώτα αντιληφθούμε ότι η παρατήρηση αποτελεί τον υπέρτατο και τελικό κριτή της αλήθειας μιας ιδέας. Στην πραγματικότητα όμως, όταν η λέξη "απόδειξη" χρησιμοποιείται με αυτή τη σημασία, σημαίνει "δοκιμασία", "έλεγχο" --με τον ίδιο τρόπο που η περιεκτικότητα σε αλκοόλη εκφράζει ένα κριτήριο δοκιμασίας των οινοπνευματωδών ποτών.

--- Richard Feynman (Ρίτσαρντ Φέινμαν), Το Νόημα των Πραγμάτων: Σκέψεις Ενός Πολίτη-Επιστήμονα.

Μερικά προτασιακά-σχολιαστικά επιρρήματα

αληθινά
αναμφίβολα
αναμφισβήτητα
ανεπισήμως
απλώς
άραγε
βέβαια (βεβαίως)
δήθεν
δυστυχώς
ειλικρινά
•   Για να καταλάβουμε τη φύση του κόσμου, πρέπει να βρούμε τη θέση που έχουν σ’ αυτόν τα άτομα και (σε πλατύτερη έννοια) οι ελέφαντες και η ύλη, και (με κάποια επιφύλαξη) το πνεύμα. Κατά κάποιο τρόπο, η ύλη πρέπει να δημιουργήθηκε από κάτι όμοιο με το τίποτε. Ευτυχώς, τα ερωτηματικά μας για την πολυπλοκότητα της αρχικής δημιουργίας λιγόστεψαν καθώς η επιστημονική έρευνα ξεκαθάρισε το πρόβλημα της δομής της ύλης.

--- P. W. Atkins (Άτκινς), Η Δημιουργία.

•   Ένας μαθηματικός ασχολείται συνήθως με τη λύση ενός προβλήματος. Από αυτό προκύπτουν νέα προβλήματα, τόσο όμορφα όσο εκείνο που έλυσε. Φυσικά, τα μαθηματικά προβλήματα είναι αρκετά δύσκολα, και –όπως επίσης σε όλες τις επιστήμες- μπορεί να τα κατανοήσει κανείς μόνο όταν έχει σπουδάσει με εμβρίθεια τον κλάδο, και τον γνωρίζει καλά.

--- Serge Lang, (Σερζ Λανγκ), Η Γοητεία των Μαθηματικών.
επισήμως
ευτυχώς
ίσως
μάλλον
ομολογουμένως
παραδόξως
πιθανόν
προφανώς
συνήθως
σωστά
φυσικά
…

Συνδεσμικά ή συνδετικά επιρρήματα




Τα επιρρήματα αυτά συνδέουν περιόδους ή παραγράφους, και παίζουν τον ίδιο ρόλο με τους συνδέσμους.


Μερικά συνδεσμικά επιρρήματα

ακόμη
άρα
αρχικά
για παράδειγμα
ειδικά (ειδικότερα)
ενδεχομένως
εντούτοις
επιπλέον
επιπροσθέτως
επίσης
επομένως
Παραδείγματα


• Αν αναγγείλεις ένα προϊόν πολύ νωρίς, όταν εμφανιστεί στην αγορά, όλος ο κόσμος θα το έχει ξεχάσει. Αν το αναγγείλεις πολύ αργά, οι ανταγωνιστές σου θα βγάλουν ίδια προϊόντα νωρίτερα από σένα. Επομένως, πάντα είναι είτε πολύ αργά είτε πολύ νωρίς.

--- Joachim Graf (Γιοακίμ Γκραφ), Οι Νόμοι του Μέρφυ για την Πληροφορική.

• Κανείς απ’ αυτούς (τους σοφιστές), λέει (ο Ισοκράτης), δεν απέκτησε μεγάλη περιουσία, και όλοι έζησαν λιτά, χωρίς να εξαιρείται ούτε ο Γοργίας, που απέκτησε περισσότερα χρήματα από κάθε άλλον… Από την άλλη πλευρά, ο Πλάτων τονίζει ιδιαίτερα τα πλούτη τους, λέγοντας λόγου χάρη ότι ο Πρωταγόρας κέρδισε με τη σοφία περισσότερα χρήματα από όσα ο Φειδίας και άλλοι δέκα γλύπτες μαζί.

--- W. K. C. Guthrie (Γκάθρι), Οι Σοφιστές.
• Είμαι απ’ αυτούς που πιστεύουν στο ανθρωπο-κοινωνικό βάθος του μύθου, δηλαδή στην πραγματικότητά του. Θα έλεγα ακόμη πως η πραγματικότητά μας έχει πάντα μια μυθολογική συνιστώσα. Και θα πρόσθετα ότι, ανάμεσα στον homo sapiens και στον homo demens, στη σοφία και την τρέλα, δεν υπάρχει ένα σαφές όριο. Έτσι, για παράδειγμα, μια ορθολογική ζωή είναι καθαρή τρέλα.

--- Εντγκάρ Μορέν, Έρωτας, Ποίηση, Σοφία.

• Εν κατακλείδι, η ποίηση είναι η αισθητική, είναι ο έρωτας, είναι η απόλαυση, είναι η χαρά, είναι η συμμετοχή και, κατά βάθος, είναι η ζωή!

--- Εντγκάρ Μορέν

• Ίσως νιώθατε έκπληξη αν κάποιος ισχυριζόταν ότι τα μαθηματικά είναι κάτι εξαιρετικά όμορφο. Εντούτοις, πρέπει να ξέρετε ότι υπάρχουν άνθρωποι που ασχολούνται όλη τους τη ζωή με τα μαθηματικά, που είναι τόσο δημιουργικοί και δραστήριοι σ’ αυτά, όσο ένας συνθέτης στη μουσική.

--- Serge Lang (Σερζ Λανγκ), Η Γοητεία των Μαθηματικών.
έτσι (με συμπερασματική σημασία)
κυρίως
λόγου χάρη
ουσιαστικά
πραγματικά (πράγματι),
πρώτα
συγκεκριμένα
συμπερασματικά
τελικά
τέλος
ύστερα
ωστόσο
…
M