Διάγραμμα 1
Γιατί είναι λυπημένο το τελευταίο ανθρωπάκι;
Μέχρι τώρα, είδαμε, αλλά και διαισθητικά γνωρίζουμε ότι το Υποκείμενο αποτελεί τον δράστη, την αφετηρία (κατά κανόνα) της δραστηριότητας που συμβολίζει το ρήμα. Το τέρμα, η κατάληξη, αυτής δραστηριότητας μπορεί να είναι ένα Αντικείμενο-δέκτης.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις κατά τις οποίες το Υποκείμενο δέχεται, υφίσταται, τη δραστηριότητα του πραγματικού δράστη.
Οπότε αποδίδουμε αυτή σχέση με την παθητική διάθεση. Έτσι δικαιολογείται το θλιμμένο βλέμμα στο τελευταίο ανθρωπάκι-Υποκείμενο τού διαγράμματος 1.
Στο διάγραμμα 1, τα προσωπάκια συμβολίζουν το Υποκείμενο. Το βέλος συμβολίζει την αφετηρία (την πηγή) και την κατεύθυνση της δραστηριότητας του ρήματος.
Ίσως όμως να αναρωτιέστε για ποιο λόγο τοποθετήθηκαν τα προσωπάκια-Υποκείμενα με αυτή τη σειρά. Με άλλα λόγια: Για ποιο λόγο αρχίζουμε από την Ενεργητική διάθεση και καταλήγουμε στην Παθητική;
Υπάρχει απάντηση. Οι διαθέσεις των ρημάτων εκφράζουν τη σχέση του Υποκειμένου με μια δραστηριότητα ή μια κατάσταση. Αυτό δηλαδή που μας ενδιαφέρει στο Υποκείμενο είναι:
• Αν αποτελεί αφετηρία μιας ενέργειας > Ενεργητική διάθεση
• Αν η ωφελείται μόνο το ίδιο (το Υποκείμενο) από την ενέργειά του > Μέση διάθεση
• Αν βρίσκεται σε μια κατάσταση ή τη βιώνει > Ουδέτερη διάθεση
• Αν δέχεται / υφίσταται μια ενέςργεια > Παθητική διάθεση
Το Υποκείμενο και οι διαθέσεις των ρημάτων
