Η σύνδεση φράσεων
και προτάσεων


Ασύνδετο σχήμα




Οι προτάσεις και οι φράσεις που διατάσσονται μ’ αυτόν τον τρόπο είναι ομοειδείς και ισοδύναμες. Τοποθετούνται, δηλαδή, η μία δίπλα στην άλλη, χωρίς παρατακτικούς συνδέσμους. Το σημείο στίξης που τις διαφοροποιεί είναι το κόμμα (διάγραμμα 1).
Παραδείγματα


•   Άνοιξε την πόρτα, περιεργάστηκε τον χώρο, προχώρησε στο σαλόνι, κάθισε στη μεγάλη πολυθρόνα. [Ρηματικές φράσεις-προτάσεις]
•   Ήρθα, είδα, νίκησα. [Ρηματικές φράσεις / προτάσεις]
•   Είπε ότι δεν είδε, ότι δεν άκουσε, ότι δεν κατάλαβε τίποτα. [Δευτερεύουσες προτάσεις]
•   Έγιναν διαδηλώσεις στην Κρήτη, στη Λάρισα, στη Θεσσαλονίκη, στην Κόρινθο. [Προθετικές φράσεις]
•   Οδηγούσε γρήγορα, νευρικά, τρελά. [Επιρρηματικές φράσεις]
•   Ήταν ωραίος, ψηλός, δυνατός. [Επίθετα]
Το ασύνδετο σχήμα
Διάγραμμα 1
ΚΠ: Κύρια Πρόταση
ΔΠ: Δευτερεύουσα Πρόταση

Παρατακτική σύνδεση




Παρατάσσουμε ομοειδείς και ισοδύναμες προτάσεις (κύριες με κύριες, Δευτερεύουσες με Δευτερεύουσες) και φράσεις, χρησιμοποιώντας για τη σύνδεσή τους παρατακτικούς συνδέσμους (διάγραμμα 2).
Παραδείγματα


•   Ήταν έξυπνη και όμορφη. [Επίθετα]
•   Χιόνισε στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα. [Προθετικές φράσεις]
•   Μου αρέσεις και σε σκέφτομαι. [Κύριες προτάσεις: καταφατική σύνδεση]
•   Διαβάζεις τώρα ή κοιμάσαι; [Κύριες προτάσεις]
•   Της είπε ότι την αγαπά και (ότι) τη σκέφτεται. [Δευτερεύουσες προτάσεις: καταφατική σύνδεση]
•   Ούτε είδε ούτε άκουσε τίποτα. [Κύριες προτάσεις: αποφατική σύνδεση]
•   Είπε ότι δεν είδε και ότι δεν άκουσε τίποτα. [Δευτερεύουσες προτάσεις: αποφατική σύνδεση]
•   Όχι μόνο δεν ήρθε, αλλά και δεν τηλεφώνησε. [Επιδοτική αντίθεση]
•   Όχι μόνο ήρθε, αλλά και κάθισε με τις ώρες. [Επιδοτική αντίθεση]
Παρατακτική σύνδεση
Διάγραμμα 2
πσ: παρατακτικός σύνδεσμος

Υποτακτική σύνδεση




Η υποτακτική σύνδεση είναι τρόπος σύνδεσης των Δευτερευουσών προτάσεων με τις Κύριες (διάγραμμα 3).

Οι Δευτερεύουσες (εξαρτημένες) προτάσεις υποτάσσονται στις Κύριες --εξαρτώνται απ’ αυτές. Η σύνδεση γίνεται με τους υποτακτικούς συνδέσμους.
Παραδείγματα


•   Φοβάμαι μήπως βρέξει πολύ αύριο. [Κύρια και Ενδοιαστική πρόταση]
•   Κοιμάται ακόμη, γιατί κοιμήθηκε τα ξημερώματα. [Κύρια και Αιτιολογική πρόταση]
•   Έβγαλε το πουκάμισό του επειδή έκανε ζέστη. [Κύρια και Αιτιολογική πρόταση]
•   Έβγαλε το πουκάμισό του, όταν διαπίστωσε ότι λείπει ένα κουμπί. [Κύρια και Χρονική πρόταση]
•   Οδηγούσε γρήγορα, για να προλάβει το τρένο. [Κύρια και Τελική πρόταση]
•   Το ανέκδοτο ήταν τόσο κρύο, που δεν γέλασε κανείς. [Κύρια και Αποτελεσματική πρόταση]
•   Αν χάσεις το θάρρος σου, χάνεις τα πάντα στη ζωή. [Υποθετική και Κύρια πρόταση]
Υποτακτική σύνδεση
Διαδοχική υπόταξη

Διαδοχική υπόταξη



Όταν όμως υποτάσσεται μια δευτερεύουσα πρόταση σε μια άλλη δευτερεύουσα, τότε υπόταξη ονομάζεται διαδοχική (διάγραμμα 4).
Παραδείγματα


•   Εμπόδια είναι αυτά τα τρομερά πράγματα που βλέπεις όταν απομακρύνεις το βλέμμα από τους στόχους σου. [Η χρονική πρόταση υποτάσσεται στην αναφορική]

•   Οι δημοσιογράφοι που εργάζονται σε κομματικά έντυπα είναι μεροληπτικοί γιατί είναι υποχρεωμένοι να υπηρετούν την κομματική γραμμή. [Η ειδική πρόταση υποτάσσεται στην αιτιολογική, και αυτή στην αναφορική]

•   Τώρα «πρόσφυγες» είναι εκείνοι που ήταν τόσο άτυχοι, ώστε να φτάσουν σε μια καινούργια χώρα δίχως καθόλου οικονομικούς πόρους. [Η αποτελεσματική πρόταση υποτάσσεται στην αναφορική]
Διάγραμμα 3
õó: õðïôáêôéêüò óýíäåóìïò
Διάγραμμα 4
M
M