Ο συμβολικός άξονας της πρότασης

Η οπτική γωνία στην πρόταση

Ενώ με την εικόνα (της ζωγραφικής, της φωτογραφίας, του κινηματογράφου, ή της τηλεόρασης) μπορούμε να δείξουμε στον τρισδιάστατο χώρο από ποια οπτική γωνία, από ποια άποψη, βλέπουμε τις σχέσεις μεταξύ των προσώπων και των αντικειμένων --και επομένως ποια είναι σημαντικά για μας-- στον γραπτό λόγο διαφοροποιούνται τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας.

Στην πρόταση --όπως τη διαβάζουμε τυπωμένη-- δεν έχουμε τις τρεις διαστάσεις του χώρου και τις δύο του επιπέδου, αλλά μία. (Μην ξεχνάτε ότι η γραμμή έχει μόνο μήκος).

Αντί των δύο ή των τριών αξόνων (του συστήματος συντεταγμένων) που είδαμε, έχουμε μόνο έναν: τον συμβολικό άξονα της πρότασης.

Αντί του παρατηρητή, του ζωγράφου, ή του φωτογράφου, έχουμε έναν άνθρωπο που γράφει ή διαβάζει. Δεν έχουμε πλέον φιγούρες-μετέχοντες στον τρισδιάστατο χώρο, αλλά πρόσωπα και αντικείμενα που μετέχουν (μετέχοντες) σε μια δραστηριότητα ή σε μια κατάσταση.

Αυτοί οι μετέχοντες πρέπει να τοποθετηθούν στον μονοδιάστατο άξονα της πρότασης (σχήματα 1 και 2).

Ó÷Þìá 1

Ο συμβολικός άξονας της πρότασης: Αρχή και τέλος

Σχήμα 2

Η προοπτική στην πρόταση

Αυτό δεν σημαίνει ότι παύουν να ισχύουν οι αρχές της προοπτικής. Πάλι θα διατάξουμε (θα τοποθετήσουμε) ιεραρχικά τις οντότητες πάνω στον άξονα της πρότασης.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να μεταβάλουμε το μέγεθός τους για να δείξουμε τον βαθμό σπουδαιότητας καθεμιάς απ’ αυτές --όπως συμβαίνει με τη ζωγραφική και τη φωτογραφία.

Έτσι, η ιεράρχηση των μετεχόντων γίνεται έχοντας ως κριτήριο τη θέση τους πάνω στον άξονα της πρότασης.

Αφού όμως διαβάζουμε και γράφουμε από τα αριστερά προς τα δεξιά, η φράση που βρίσκεται στην αρχή του άξονα της πρότασης (σχήμα 3), δηλαδή αριστερά, αντιπροσωπεύει:

1. Τον μετέχοντα που βρίσκεται πιο κοντά σ’ εμάς.
2. Τον μετέχοντα, από την οπτική γωνία του οποίου βλέπουμε μια δραστηριότητα.
3. Τον μετέχοντα στον οποίο πρόκειται να αναφερθούμε.
4. Τον μετέχοντα τον οποίο θέλουμε να εστιάσουμε την προσοχή του αναγνώστη.
5. Τον μετέχοντα που θα επηρεάσει την ερμηνεία όσων πρόκειται να ακολουθήσουν.

Σχήμα 3

Ο χρόνος στον άξονα της πρότασης

Στην πρόταση όμως δεν ιεραρχούμε μόνο τις οντότητες, αλλά και τις δραστηριότητές τους. Και μια δραστηριότητα εκτυλίσσεται πάντα στον χώρο και τον χρόνο. Σημείο αναφοράς και στις δύο περιπτώσεις είμαστε εμείς που παρουσιάζουμε τη δραστηριότητα.

Είδαμε ότι με την προοπτική μπορούμε να ιεραρχήσουμε τις μορφές και τις οντότητες τόσο στον χώρο, όσο και στον άξονα της πρότασης.

Τώρα, θα μιλήσουμε για τον χρόνο.

Μια δραστηριότητα που βρίσκεται στην αρχή της πρότασης είναι συνήθως εκείνη που προηγείται χρονικά.

• Είδα φως στο παράθυρό σου και ήρθα. [Πρώτα είδα το φως και ύστερα ήρθα].
• Ήρθα και είδα φως στο παράθυρό σου. [Πρώτα ήρθα και ύστερα είδα το φως].

Στις προτάσεις αυτές, οι δραστηριότητες που προηγούνται χρονικά βρίσκονται στην αρχή της πρότασης.

Πολλές φορές μάλιστα, η δραστηριότητα που βρίσκεται στην αρχή της πρότασης μπορεί να θεωρηθεί αιτία εκείνης που ακολουθεί:

Πολλές φορές μάλιστα, η δραστηριότητα που βρίσκεται στην αρχή της πρότασης μπορεί να θεωρηθεί αιτία εκείνης που ακολουθεί:

•   Σ’ αγαπώ και σε θέλω κοντά μου.
•   Η τηλεόραση είχε μια βαρετή συζήτηση και την έκλεισα.
•   Τα παιδιά πεινούσαν και τους έβαλα να φάνε.

Δεν είναι δυνατό λοιπόν να παρουσιάσουμε τη δραστηριότητα ενός προσώπου χωρίς να την τοποθετήσουμε στον χώρο και τον χρόνο.

Η γλώσσα μάς παρέχει όλα τα μέσα: ονόματα, ρήματα, επιρρήματα, προθέσεις, και μερικές αντωνυμίες.